Waarom de academie alleen, en niet de gehele selectie? Of gelooft de leiding niet in sprookjes?
Deze reactie is te lezen onder een bericht waarin Afke van de Wouw, toen nog sportpsycholoog bij Vitesse, zich in 2017 voorstelt.1 Het cynisme druipt er van af. In een stoere mannenwereld hebben we dit toch niet nodig?
Voetbal is een conservatieve sport, dat is geen geheim. Waar innovaties binnen hockey elkaar in hoog tempo opvolgen, daar ruikt de voetbalsport weleens aan nieuwe experimenten maar worden deze zelden omarmd. Zo is ook het geval met sportpsychologie.
Het frappante is, dat iedereen het belang van psychologische begeleiding onderkent: je moet lekker in je vel zitten om te presteren. Dit zien we echter niet terug in de besteding van tijd voor de talenten. Vrijwel alles is gericht op de fysieke ontwikkeling, gevolgd door ontwikkeling op tactisch gebied. Psychologie? Op de laatste plaats, als er al plaats voor is.
Preken voor eigen parochie
„Tussen psychologie en voetbal gaapt nog steeds een kloof’’, luidt de uitspraak van Peter Siebesma in het interview met Sport Knowhow XL. Siebesma is psycholoog en auteur van het boek ‘Het derde elftal’. Een verklaring voor het tekort aan aandacht heeft hij klaar. „Het lijkt me een mix van onkunde en ongemak. Praten over het mentale gebeurt vaak in een wat lacherige sfeer met verwijzing naar ‘iets waar je geen zinnig woord over kunt zeggen’’.2
In het artikel is te lezen dat het boek zich weliswaar op voetbal richt, maar dat het zich probleemloos laat vertalen naar andere sporten. Dat, samen met de situatieschets waarmee ik het artikel begon, doet mij terugdenken aan een het volgende citaat uit het boek ‘Hoe simpel wil je het hebben?’, geschreven door Frank van Kolfschooten over de lessen van de eigenzinnige Raymond Verheijen.
Conditieclowns en wetenschappelijke cowboys
„Tijdens cursussen in het buitenland begint Verheijen de sessie vaak door Nederlands te praten. Op die manier laat hij de coaches ervaren hoe vreemd het is als iemand uit een andere wereld hun wereld binnen stapt maar wel gewoon zijn eigen taal blijft spreken. Als Verheijen na dertig seconden vraagt of hij de rest van de dag Nederlands mag blijven praten, hebben de aanwezige trainers geen enkele moeite om aan Verheijen duidelijk te maken dat zij in dat geval naar huis gaan. Vervolgens projecteert Verheijen deze taalmetafoor op de voetbalwereld, waarin het regelmatig voorkomt dat specialisten van buiten het voetballen in de voetbalwereld komen en doodleuk hun eigen specialistische vaktaal blijven praten, in plaats van hun kennis en ervaring te delen in voetbaltaal’’.3
Hoe de kloof te dichten
Met andere woorden: als twee werelden niet samen komen, blijft alles bij het oude. Hoe er bij Engelse clubs op het gebied van data wordt gewerkt, is daar misschien wel exemplarisch voor. Met de beste bedoelingen maken teams van data-analisten daar de meest complexe analyses, maar doen voetbaltrainers er vervolgens niks.
In februari 2021 werd Rens Meerhoff (onderzoeker Sport Data Center in Leiden) gevraagd of hij direct met (hoofd)coaches samenwerkt. „Niet direct. Maar we hebben wel korte lijntjes met sommige vooraanstaande teams. We werken dan vaak samen met de wetenschappers die verbonden zijn aan de staf.’’ 4
Je zou je kunnen afvragen hoe zinvol zijn analyses zijn, als niet gesprekken met coaches het vertrekpunt vormen van zijn werk. Zou dat ook niet kunnen gelden voor sportpsychologen? Weten zij voldoende waar zij van toegevoegde waarde kunnen zijn? Nemen zij de voetbalwereld en het werk van de coach als vertrekpunt? En hebben zij het vermogen om coaches er vervolgens van te overtuigen meer of andere aandacht te schenken aan de mentale begeleiding van hun pupilllen?
Bart Heuvingh, het levende bewijs dat het kan
Bij AZ hebben ze in naam van Bart Heuvingh een topsportbegeleider. Bart studeerde bewegingswetenschappen en ging daarna verder met een master Sport- en Prestatiepsychologie aan de Universiteit van Amsterdam. Hij liep stage bij de club uit Alkmaar en is daar sindsdien blijven hangen. In een notendop bestaat zijn werk uit het voorbereiden van de voetbaltalenten op het leven als topsporter. In alle facetten van het vak: slaap, voeding en zijn paradepaardje groeimindset.
Voetbal als vertrekpunt, hoe ziet dat eruit?
„Mentale training is ook een groot onderdeel hiervan, dus zaken als ontspanning, visualisatie en zelfspraak. Het belangrijkste is dat het motivatiegericht gebracht wordt en om altijd voetbal als vertrekpunt te nemen. Daarna pas worden theorie en kennis toegevoegd. De workshop over visualisatie kun je bijvoorbeeld beginnen met deze video. Vervolgens aan de spelers vragen wat visualisatie voor hen zou kunnen betekenen, daarna wat uitleg en tenslotte een opdracht om het in de praktijk te integreren. Voetbaltaal dus, zoals Raymond Verheijen zou zeggen’’, zo legt Bart Heuvingh uit.
En wat levert die aanpak op?
Heuvingh gaat verder: „Het levert op dat spelers de kennis uit het topsport ontwikkelingsprogramma gaan toepassen. Geen saaie theorieles maar inspireren en daarna spelers uiteraard ook wat theorie meegeven in de les, maar vooral dat ze na de les zelf zich erin willen verdiepen omdat ze snappen waarom het voor hén belangrijk is’’.
Hoe True Colours sportpsychologie een plek geeft
Ook True Colours onderschrijft het belang van mentale begeleiding, des te meer voor jongens die uitstromen bij een betaald voetbalorganisatie. Tijdens het programma van vijf activiteiten leren spelers niet slechts door de trainingen en door wedstrijden te spelen, maar worden hen ook handvatten geboden over hoe je omgaat met tegenslag.
De impact van de beslissing die deze jongens te verwerken hebben gekregen, valt niet te onderschatten. De bubbel waar zij in leefden wordt van de ene op de andere dag doorgeprikt, de weg naar profvoetbal waar zij veel status aan ontlenen wordt rigoureus onderbroken. Eigenlijk gek dat deze jongens anno 2021 aan hun lot worden overgelaten. Met ons programma willen we hen deze teleurstelling laten accepteren, om vervolgens weer zo snel mogelijk het plezier te laten hervinden. Want dat is toch waar het allemaal om draait?
Bronnenlijst:
- https://www.vitesse.nl/nl/nieuws/detail/6157/column-afke-van-de-wouw
- https://www.sportknowhowxl.nl/nieuws-en-achtergronden/open-podium/item/98785/tussen-psychologie-en-voetbal-gaapt-nog-steeds-een-kloof
- ‘Hoe simpel wil je het hebben?’ (p. 142)
- https://frieschdagblad.nl/2020/2/1/data-analyse-op-zoek-naar-het-geheim-van-voetbal?harvest_referrer=https:%2F%2Fwww.google.com%2F
